Behin Fokker hegazkin zaharrean, azafatak besotik heldu eta hegazkinaren barrura eraman zuen Bixentiko, gainerantzeko bidaiariak atzean utzi ondoren: -Nahi duzun tokia hautatu, Caracolillo, ongi etorria Fokker-era. Bixentikok anteojo beltzak sudur puntaraino jaitsi eta inguruak miatuz: -Segurua al da hegazkin hau? -Segurua? Bigarren gerrate mundialetik honantza ez du istripu bakar bat ere izan. Hegazkinaren zehaztasun tekniko ugari eman zizkion azafatak Bixentikori. Eta hegazkinaren kalitatea indartzeko asmoz: -Fokker-ik ez zeukalako galdu omen zuen gerra Hitler-ek.
Antologia honen sorburua 2004ko udazkenean Nevadako Unibertsitateak Renon duen Center for Basque Studies-ek argitara eman zuen An Anthology of Basque Short Stories liburuan dago. Bertan jaso genituen hamazortzi ipuinak dira hemen jatorrizko hizkuntzan, euskaraz, argitara ematen ditugunak. Ipuin gehienak azken urteotan argitara emandakoak dira, nahiz eta 80ko hamarkadako bi ipuin ere hautatu ditugun (beti daude salbuespenak). Egileei dagokienez, ipuin liburuak soilik (edo nagusiki) idatzi dituzten egileekin batera (Cillero, Garzia, Iturbe, Linazasoro, Lizarralde, Mujika Iraola, Zaldua), beste literatur generoetan ere ekarpen interesgarriak egin dituzten egileak aurki daitezke (Atxaga, Cano, Lertxundi, Montoia, Oñederra, Rozas, Sarrionandia)... edo bibliografia zabaleko egileak, oso ibilbide laburrekoekin batera. Azkenik, bada hautatutako testuen gainean azpimarratzea merezi duen beste ezaugarri bat: luzerari dagokiona. Ipuin gehienen luzera antzekoa bada ere (15 orri baino gutxiagoko ipuinak dira gehienak), badira ipuin zinez laburrak eskaintzen dizkiguten egile interesgarriak. Horien kasuan, ipuin bat baino gehiago hautatzea erabaki dugu, ikuspuntu literariotik diskutigarria baina era berean ulergarria izan daitekeen nolabaiteko oreka bilatzeko asmoz.
EUSKADI LITERATURA SARIA (1999)Narrazio-forma berritzailea dakarkigu egileak Argizariaren egunak eleberri honetan, eta kontakizun ugariren (askotariko ikuspegien) arteko ispilu joko distiratsua lortu du. Lertxundiren ispiluek ez dute, ordea, isla laurik eskaintzen, sakonera lerrarazten baitute irakurlearen soa, argizariaren malgutasunez txirikordaturik heriotza, amodioa eta erotasuna dantza hunkigarri batean. Izan ere, ba ote da gizakiaren bizi / herioa bil dezakeen metafora zuzenagorik, ezkoaren malgua baino?
Erdi Aroan gaude. Landetxe gorde bateko bakardadean bizi da Otto Pette, iraganaren oroipen kiskaliak ahanzturaren hautsez estali beste egitekorik gabe. Arrotz bat etxeratu zaio, ordea, eta konturatu orduko, bertan ostatu hartu ez ezik, nagusiaren lekua ere bereganatzen hasi da sarkina. Etxetarra, ezinbesteak hartaraturik, arrotzaren nortasunari antz ematen saiatuko da, berak galtzeko arrisku guztiak dituen hitzezko borroka baten arian. Bi solaskide-aurkariek, supazterreko hauts zaharrak beren jardun etsian txandaka hauspotuz, hil irudi lo zeutzan ilinti zaharrak piztuko dituzte. Itxura anitzeko mamuen argi-itzalak biziaraziko ditu su garberrituak, Herioren atari dirudien sala ilunean. Suntsiduraren bezperan, errauts gristuek lazkeria sarrien beltza eta amodio bakanen zuria oroituko dituzte, eta beren bizialdiko egi-gezurrei setati eutsi nahi dieten arrotz-etxatarrei sentiaraziko gizaki oro dela ihesle eta etxegabe, oro arrotz: bere baitan ere arrotz.
2012ko uztailaren hemeretzian aldatu zen betiko liburu honetako protagonisten bizitza. Narratzailearen emazteak pankreako minbizia du. Aurrekoaren ifrentzu bihurtuko zaie handik aurrera bizitza, haren erresumako biktima apal izatera pasatuz. Orduantxe sortzen da Zu, eta bere eguneroko bizitzak zer ikusi gutxi izango du iraganekoarekin; haren itzala da, ezinbestean barrendu da, zorigaiztoko diagnostikoa eskutannola klasikoengan urrezko abartxoa itzalen mundurako pasaporte, bizitza berrira, xumera, zenbatez zinezkoagora, premiak behartuta, intentsoago, tristeago, abailduagora. Bizitzaren dimentsio ezezagun eta berria. Itzal eta bidelagun ugari aurkituko ditu narratzaileak erresuma berriko galerietan barrena, hala nolaThomas Mann-en Mendi magikoan, Albert Camus-en Izurritean edo Susan Sontag-en liburuetan. Haien protagonistak ere sufrimenduaren biktima izan ziren, eta beraz, erresuma bereko itzalen artean, gaixoen artean, bizi dira. Denen artean eraikiko duten unibertso literarioak dimentsio berria hartzen du, eta hango onkologo, doktore eta erizainak Xabier Letek eremaiz igo behar izan zuen Enemendiko protagonistak bihurtzen dira, nobela liluratu baten protagonistak. Betiere andrearen poz, ilusio eta malkoen atezuan. Baina ez al dago ba salmoetan idatzita Jainkoak guremalko guztiak gordeko dituela? Jakin dakigunean gureak ez direla egongo haien artean, literatura izango dugu kontsolamendu. Bizitzaren udazkenean sakontzen duen nobela daAnjel Lertxundiren hau, heriotzaren ezinbestekotasuna bizitzaren liluraz hesitu nahi agonikoa.
Warner gazte hitlerzale bat da gerra aurreko Alemania nazian. Sekretu handi bat gordetzen dute bere familian, eta sekretu hori ageriko egiten denean, ihes egitera behartuta egongo da Warner Europan barrena: Triestera aurrena, Frantziara gero. Lertxundik, hausnarketa eta ekintza, suspentsea eta jakin-mina elkar txandakatuz darama irakurlea oztopoz oztopo azken liluragarriraino. Eleberri honek ez du inor hotz utziko. Gogoan iltzatuta geratzekoak dira gertatzen diren gauzak, esaten diren hitzak, isiltzen direnak, eta, batez ere, bere orrialdeetan barrena aurkezten zaizkigun pertsonaia gogoangarriak eta haien historia hunkigarriak.
El diecinueve de julio del 2012 no fue un día cualquiera en la vida de la protagonista del libro. Ese día cambió su vida: a la mujer del narrador le diagnostican un cáncer de páncreas. La vida perderá en adelante la sabia fluidez de la cotidianeidad para, a cambio, pasar a formar parte del mundo de los enfermos, reino todavía desconocido, de contornos poco claros y pálidas certezas. Es ahí donde surge Tú, en ese tránsito brutal de una existencia a otra que viene sentenciada por el diagnóstico fatal. Así, dictamen en mano -la ramita dorada que dirían los clásicos, como requisito imprescindible a la hora de adentrarse en el reino de las sombras- emprende el viaje hacia una nueva vida discreta en su sencillez, si acaso no menos intensa y apasionada que la anterior, aunque siempre vulnerable a la tristeza y el abatimiento. Son numerosos los personajes y relatos con los que se cruza el narrador a medida que transita las galerías del sufrimiento de los pacientes: La montaña mágica de Thomas Mann, La peste de Albert Camus o los libros de Susan Sontag. También sus protagonistas fueron enfermos, pacientes y habitantes del mismo reino doliente. A todos ellos se unirán doctores y enfermeras, así como amigos entrañables que, como el cantautor y poeta Xabier Lete, tuvieron que ascender en más de una ocasión a esa pequeña colina, ya familiar, que alberga las esperanzas y las desdichas de sus moradores. Con todos ellos la novela cobrará una nueva dimensión. Las pequeñas alegrías y esperanzas, así como las lágrimas que asoman a los ojos de su mujer, ocuparán las horas y los días del narrador. Pero ¿no estaba recogido en los salmos que Dios conservaba todas nuestras lágrimas? Cuando nos acomete la duda de que quizás las nuestras no trasciendan los umbrales de este pequeño rincón del mundo, nos queda el consuelo de la literatura. El libro ahonda en el otoño de nuestra vidas, animado por una lucha ejemplar por la vida y la esperanza.
Itzultzailea da nobela honetako narratzailea. Kode batetik beste batera hitzak pasatzen espezialista. Bizitzan ere halatsu, kode batetik bestera pasatu beharra du mundua ulertuko badu. Maite du bere lana, baina hor sortzen zaio arazoa. Haurtzaroan gertatu ziren pasarte lauso batzuk nahasten zaizkio buruan, Martarekin bikote harremanari ekin behar dion une berean, noiz eta amari, kode haiek erraz itzuliko zituen pertsona bakarrari, memoria husten eta hondatzen zaion garaian.Semea amari mintzo zaio, jakinagatik ere amak ezin diola erantzun:«Zergatik haserretzen zen aita zurekin, zer zegoen zuen konpon ezinaren atzean?, eta ez nuke bide horretatik segitu nahi, baina nik ez nuen zuen kodea ondo ulertzen eta galduta nengoen. Ulertu egin behar nuen ikusten nuena, itzuli egin behar nuen nire ume-kodearen arabera».«Ni eta nire doblea, ni eta Fidel ari gara narratzailearen ahotik: ahots bat bitan banatua modu aleatorioan, kontakizunari bizitasuna ematea beste helbururik gabe. Bada, talaia bakar bat aski ez eta bi hautatu nituen kontakizun honi ekiteko orduan: ahots baten ordez bi, nire buruaren defentsan».«Bada, ordea, horrek baino gehiago kezkatzen nauen zerbait: [?] nire bizitzan halako garrantzia duten pertsonek ezin didazue erantzun? Aitak, hil zelako; Martak, ez duelako ezer jakin nahi nirekin; zuk, ama, adimena gero eta gehiago ari zaizulako laburtzen. Hirutatik bakar batek ere ez didazue esango: Errespetu pixka bat!»Beste gauza askoren artean, beldurra ere ematen du idazteak».
El protagonista de esta novela es un traductor. Un especialista en trasladar las palabras de un código a otro. Otro tanto le sucede en la vida: necesita decodificarla para poder entender el mundo. Ama su trabajo, pero de él proviene su problema. Ciertos episodios de la infancia se enredan en su mente en el momento en que se dispone a iniciar una relación de pareja con Marta, precisamente cuando la memoria de su madre, la única persona que podría haberlos decodificado con facilidad, comienza a vaciarse en el vertiginoso abismo de un rápido deterioro.El hijo habla a su madre plenamente consciente de que no puede esperar respuesta alguna:«¿Por qué se enfadaba papá contigo, qué escondían vuestras desavenencias? Y no quisiera seguir por ese camino, pero yo no entendía bien vuestro código y me sentía perdido. Tenía que comprender lo que veía, debía traducirlo con arreglo a mi código infantil».«Yo y mi doble, yo y Fidel hablamos por boca del narrador: una voz dividida en dos de manera aleatoria, sin otro objetivo que el de dar viveza al relato. Como si no fuera suficiente con un punto de vista, elegí dos a la hora de acometer esta narración: dos voces, en lugar de una, para defenderme».«Pero hay algo que me preocupa más que eso: [?] las personas importantes de mi vida no pueden responderme. Papá, porque murió; Marta, porque no quiere saber nada de mí; tú, porque tu consciencia disminuye de manera progresiva. Ninguno de los tres me responderéis: ¡Un poco de respeto!»Entre otras muchas cosas, escribir da también miedo».
Behin Fokker hegazkin zaharrean, azafatak besotik heldu eta hegazkinaren barrura eraman zuen Bixentiko, gainerantzeko bidaiariak atzean utzi ondoren: -Nahi duzun tokia hautatu, Caracolillo, ongi etorria Fokker-era. Bixentikok anteojo beltzak sudur puntaraino jaitsi eta inguruak miatuz: -Segurua al da hegazkin hau? -Segurua? Bigarren gerrate mundialetik honantza ez du istripu bakar bat ere izan. Hegazkinaren zehaztasun tekniko ugari eman zizkion azafatak Bixentikori. Eta hegazkinaren kalitatea indartzeko asmoz: -Fokker-ik ez zeukalako galdu omen zuen gerra Hitler-ek.
Antologia honen sorburua 2004ko udazkenean Nevadako Unibertsitateak Renon duen Center for Basque Studies-ek argitara eman zuen An Anthology of Basque Short Stories liburuan dago. Bertan jaso genituen hamazortzi ipuinak dira hemen jatorrizko hizkuntzan, euskaraz, argitara ematen ditugunak. Ipuin gehienak azken urteotan argitara emandakoak dira, nahiz eta 80ko hamarkadako bi ipuin ere hautatu ditugun (beti daude salbuespenak). Egileei dagokienez, ipuin liburuak soilik (edo nagusiki) idatzi dituzten egileekin batera (Cillero, Garzia, Iturbe, Linazasoro, Lizarralde, Mujika Iraola, Zaldua), beste literatur generoetan ere ekarpen interesgarriak egin dituzten egileak aurki daitezke (Atxaga, Cano, Lertxundi, Montoia, Oñederra, Rozas, Sarrionandia)... edo bibliografia zabaleko egileak, oso ibilbide laburrekoekin batera. Azkenik, bada hautatutako testuen gainean azpimarratzea merezi duen beste ezaugarri bat: luzerari dagokiona. Ipuin gehienen luzera antzekoa bada ere (15 orri baino gutxiagoko ipuinak dira gehienak), badira ipuin zinez laburrak eskaintzen dizkiguten egile interesgarriak. Horien kasuan, ipuin bat baino gehiago hautatzea erabaki dugu, ikuspuntu literariotik diskutigarria baina era berean ulergarria izan daitekeen nolabaiteko oreka bilatzeko asmoz.
EUSKADI LITERATURA SARIA (1999)Narrazio-forma berritzailea dakarkigu egileak Argizariaren egunak eleberri honetan, eta kontakizun ugariren (askotariko ikuspegien) arteko ispilu joko distiratsua lortu du. Lertxundiren ispiluek ez dute, ordea, isla laurik eskaintzen, sakonera lerrarazten baitute irakurlearen soa, argizariaren malgutasunez txirikordaturik heriotza, amodioa eta erotasuna dantza hunkigarri batean. Izan ere, ba ote da gizakiaren bizi / herioa bil dezakeen metafora zuzenagorik, ezkoaren malgua baino?
Erdi Aroan gaude. Landetxe gorde bateko bakardadean bizi da Otto Pette, iraganaren oroipen kiskaliak ahanzturaren hautsez estali beste egitekorik gabe. Arrotz bat etxeratu zaio, ordea, eta konturatu orduko, bertan ostatu hartu ez ezik, nagusiaren lekua ere bereganatzen hasi da sarkina. Etxetarra, ezinbesteak hartaraturik, arrotzaren nortasunari antz ematen saiatuko da, berak galtzeko arrisku guztiak dituen hitzezko borroka baten arian. Bi solaskide-aurkariek, supazterreko hauts zaharrak beren jardun etsian txandaka hauspotuz, hil irudi lo zeutzan ilinti zaharrak piztuko dituzte. Itxura anitzeko mamuen argi-itzalak biziaraziko ditu su garberrituak, Herioren atari dirudien sala ilunean. Suntsiduraren bezperan, errauts gristuek lazkeria sarrien beltza eta amodio bakanen zuria oroituko dituzte, eta beren bizialdiko egi-gezurrei setati eutsi nahi dieten arrotz-etxatarrei sentiaraziko gizaki oro dela ihesle eta etxegabe, oro arrotz: bere baitan ere arrotz.
2012ko uztailaren hemeretzian aldatu zen betiko liburu honetako protagonisten bizitza. Narratzailearen emazteak pankreako minbizia du. Aurrekoaren ifrentzu bihurtuko zaie handik aurrera bizitza, haren erresumako biktima apal izatera pasatuz. Orduantxe sortzen da Zu, eta bere eguneroko bizitzak zer ikusi gutxi izango du iraganekoarekin; haren itzala da, ezinbestean barrendu da, zorigaiztoko diagnostikoa eskutannola klasikoengan urrezko abartxoa itzalen mundurako pasaporte, bizitza berrira, xumera, zenbatez zinezkoagora, premiak behartuta, intentsoago, tristeago, abailduagora. Bizitzaren dimentsio ezezagun eta berria. Itzal eta bidelagun ugari aurkituko ditu narratzaileak erresuma berriko galerietan barrena, hala nolaThomas Mann-en Mendi magikoan, Albert Camus-en Izurritean edo Susan Sontag-en liburuetan. Haien protagonistak ere sufrimenduaren biktima izan ziren, eta beraz, erresuma bereko itzalen artean, gaixoen artean, bizi dira. Denen artean eraikiko duten unibertso literarioak dimentsio berria hartzen du, eta hango onkologo, doktore eta erizainak Xabier Letek eremaiz igo behar izan zuen Enemendiko protagonistak bihurtzen dira, nobela liluratu baten protagonistak. Betiere andrearen poz, ilusio eta malkoen atezuan. Baina ez al dago ba salmoetan idatzita Jainkoak guremalko guztiak gordeko dituela? Jakin dakigunean gureak ez direla egongo haien artean, literatura izango dugu kontsolamendu. Bizitzaren udazkenean sakontzen duen nobela daAnjel Lertxundiren hau, heriotzaren ezinbestekotasuna bizitzaren liluraz hesitu nahi agonikoa.
Warner gazte hitlerzale bat da gerra aurreko Alemania nazian. Sekretu handi bat gordetzen dute bere familian, eta sekretu hori ageriko egiten denean, ihes egitera behartuta egongo da Warner Europan barrena: Triestera aurrena, Frantziara gero. Lertxundik, hausnarketa eta ekintza, suspentsea eta jakin-mina elkar txandakatuz darama irakurlea oztopoz oztopo azken liluragarriraino. Eleberri honek ez du inor hotz utziko. Gogoan iltzatuta geratzekoak dira gertatzen diren gauzak, esaten diren hitzak, isiltzen direnak, eta, batez ere, bere orrialdeetan barrena aurkezten zaizkigun pertsonaia gogoangarriak eta haien historia hunkigarriak.
El diecinueve de julio del 2012 no fue un día cualquiera en la vida de la protagonista del libro. Ese día cambió su vida: a la mujer del narrador le diagnostican un cáncer de páncreas. La vida perderá en adelante la sabia fluidez de la cotidianeidad para, a cambio, pasar a formar parte del mundo de los enfermos, reino todavía desconocido, de contornos poco claros y pálidas certezas. Es ahí donde surge Tú, en ese tránsito brutal de una existencia a otra que viene sentenciada por el diagnóstico fatal. Así, dictamen en mano -la ramita dorada que dirían los clásicos, como requisito imprescindible a la hora de adentrarse en el reino de las sombras- emprende el viaje hacia una nueva vida discreta en su sencillez, si acaso no menos intensa y apasionada que la anterior, aunque siempre vulnerable a la tristeza y el abatimiento. Son numerosos los personajes y relatos con los que se cruza el narrador a medida que transita las galerías del sufrimiento de los pacientes: La montaña mágica de Thomas Mann, La peste de Albert Camus o los libros de Susan Sontag. También sus protagonistas fueron enfermos, pacientes y habitantes del mismo reino doliente. A todos ellos se unirán doctores y enfermeras, así como amigos entrañables que, como el cantautor y poeta Xabier Lete, tuvieron que ascender en más de una ocasión a esa pequeña colina, ya familiar, que alberga las esperanzas y las desdichas de sus moradores. Con todos ellos la novela cobrará una nueva dimensión. Las pequeñas alegrías y esperanzas, así como las lágrimas que asoman a los ojos de su mujer, ocuparán las horas y los días del narrador. Pero ¿no estaba recogido en los salmos que Dios conservaba todas nuestras lágrimas? Cuando nos acomete la duda de que quizás las nuestras no trasciendan los umbrales de este pequeño rincón del mundo, nos queda el consuelo de la literatura. El libro ahonda en el otoño de nuestra vidas, animado por una lucha ejemplar por la vida y la esperanza.
Itzultzailea da nobela honetako narratzailea. Kode batetik beste batera hitzak pasatzen espezialista. Bizitzan ere halatsu, kode batetik bestera pasatu beharra du mundua ulertuko badu. Maite du bere lana, baina hor sortzen zaio arazoa. Haurtzaroan gertatu ziren pasarte lauso batzuk nahasten zaizkio buruan, Martarekin bikote harremanari ekin behar dion une berean, noiz eta amari, kode haiek erraz itzuliko zituen pertsona bakarrari, memoria husten eta hondatzen zaion garaian.Semea amari mintzo zaio, jakinagatik ere amak ezin diola erantzun:«Zergatik haserretzen zen aita zurekin, zer zegoen zuen konpon ezinaren atzean?, eta ez nuke bide horretatik segitu nahi, baina nik ez nuen zuen kodea ondo ulertzen eta galduta nengoen. Ulertu egin behar nuen ikusten nuena, itzuli egin behar nuen nire ume-kodearen arabera».«Ni eta nire doblea, ni eta Fidel ari gara narratzailearen ahotik: ahots bat bitan banatua modu aleatorioan, kontakizunari bizitasuna ematea beste helbururik gabe. Bada, talaia bakar bat aski ez eta bi hautatu nituen kontakizun honi ekiteko orduan: ahots baten ordez bi, nire buruaren defentsan».«Bada, ordea, horrek baino gehiago kezkatzen nauen zerbait: [?] nire bizitzan halako garrantzia duten pertsonek ezin didazue erantzun? Aitak, hil zelako; Martak, ez duelako ezer jakin nahi nirekin; zuk, ama, adimena gero eta gehiago ari zaizulako laburtzen. Hirutatik bakar batek ere ez didazue esango: Errespetu pixka bat!»Beste gauza askoren artean, beldurra ere ematen du idazteak».
El protagonista de esta novela es un traductor. Un especialista en trasladar las palabras de un código a otro. Otro tanto le sucede en la vida: necesita decodificarla para poder entender el mundo. Ama su trabajo, pero de él proviene su problema. Ciertos episodios de la infancia se enredan en su mente en el momento en que se dispone a iniciar una relación de pareja con Marta, precisamente cuando la memoria de su madre, la única persona que podría haberlos decodificado con facilidad, comienza a vaciarse en el vertiginoso abismo de un rápido deterioro.El hijo habla a su madre plenamente consciente de que no puede esperar respuesta alguna:«¿Por qué se enfadaba papá contigo, qué escondían vuestras desavenencias? Y no quisiera seguir por ese camino, pero yo no entendía bien vuestro código y me sentía perdido. Tenía que comprender lo que veía, debía traducirlo con arreglo a mi código infantil».«Yo y mi doble, yo y Fidel hablamos por boca del narrador: una voz dividida en dos de manera aleatoria, sin otro objetivo que el de dar viveza al relato. Como si no fuera suficiente con un punto de vista, elegí dos a la hora de acometer esta narración: dos voces, en lugar de una, para defenderme».«Pero hay algo que me preocupa más que eso: [?] las personas importantes de mi vida no pueden responderme. Papá, porque murió; Marta, porque no quiere saber nada de mí; tú, porque tu consciencia disminuye de manera progresiva. Ninguno de los tres me responderéis: ¡Un poco de respeto!»Entre otras muchas cosas, escribir da también miedo».
