Refranes en gallego

¿Onde irás, boi, que non ares?
Sempre vai a lingua a onde doe a moa
¿Onde vas Vicente? – Onde vai a xente
Quen lle pon o cascabel ao gato?
Un día é un día e un peso gastouse
Esquece a quen te esquece, que ben cho merece
Comer e beber, e pete á porta quen despois viñer
Obra acabada, diñeiro agarda
A voda e a bautizado non vaias sen ser chamado
A bo entendedor, poucas palabras bastan
A bo capelán, bo sancristán
A boa fame non hai pan duro.
A máis servir, menos valer
Para o moito sono non hai xergón duro
¡A boa hora, mangas verdes!
A boi vello, chocallo novo
A burro morto, cebada ao rabo
A cabaleiro novo, cabalo vello
A cabalo novo, cabaleiro vello
A(o) cabalo regalado non se lle mira o dente
A cada porco lle chega o seu San Martiño
A cada ola, o seu testo
A cada paxariño gústalle o seu niño
A cada porta, a súa dona
A cada un o seu
Camiño longo, paso curto
A canas honradas non hai portas cerradas
A carne de lobo, dente de can
Á casa da túa tía non debes ir cada día
A pequeno paxariño, pequeno niño
Para calquera dó, a paciencia é un remedio bo
O vello que se cura, máis anos dura
A diñeiros pagados, brazos crebados
A Deus rogando e co arado arando
A inimigo que foxe, ponte de prata
Escudeiro pobre, cunca de prata e caldeiro de cobre
A falta de pan, boas son as bicas
A hóspede bo, prato grande
A gran présa, gran vagar
A gran salto, gran crebanto
A gran sequía, gran mollada
A grande subida trae a grande caída
A grandes males, grandes remedios
Á besta cargada, a cincha mátaa
Non te deitarás sen aprender unha cousa máis
Á curta ou á larga, o tempo todo o alcanza
Á forza aforcan
O galgo, á “larga”, a lebre mata
De noite non hai muller fea
O mar e a muller de lonxe hanse de ver
Arreboles ao sol posto, mañá andarás enxoito
A ocasión píntana calva
Coa ola que ferve ningunha mosca se atreve
A sorte non é para quen a busca
Á terceira vai a vencida
Á vellez, chagas e furunchos
De vello, gaiteiro
Ás “des” na cama me tes
O que está feito non ten remedio e o que está por facer quere consello
Ao feito, peito
Con tal que sexa moda, aínda que sexa a faldra fóra
Conserva o amigo teu co vicio seu
Ao home ousado, a fortuna pónselle ao lado
De longas vías saen longas mentiras
A mal tempo, boa cara
A mocidade folgada trae a vellez arrastrada
O rato vello non cae na rateira
A moita cortesía é moitas veces falsía
Non hai amigos a mortos e a idos
A ninguén lle amarga un doce
Para o seu pai non hai fillo feo
A novos tempos, novos consellos
A outro can con ese óso
A pai aforrador, fillo gastador
Paxariño «dormente», fólgache o corpo, fólgache o dente
A palabras necias, oídos xordos
A pan de quince días, fame de tres semanas
A pan duro, dente agudo
A cadelo fraco todo son pulgas
A can vello non hai «tus tus»
A pillo, pillo e medio
A pouca barba, pouca vergonza
Pouca ganancia a pouco diñeiro
A pouco vento, forza de remos
A moito pedir, pouco ofrecer
A que con mel trata, algo se lle pega
O que coce e amasa ben sabe as que pasa
A quen lle dan, non escolle
Di o teu segredo ao amigo e faraste seu cativo
A quen Deus non lle dá fillos, o demo dálle sobriños
A quen Deus quere ben, o vento axúntalle a leña
A quen Deus lla dea, San Pedro lla bendiga
Deus axuda ao que se axuda
O que quere ir polo atallo, algunha vez pasa máis traballo
A quen madruga, Deus o axuda
Non temos para pan e mantemos un can
Non dá morcilla o que non mata porco
Quen boa muller ten, seguro vai e seguro vén
Ao raposo «dormente» non lle amence a galiña no dente
A rei morto, rei posto
(A) río revolto, ganancia de pescadores
Quen non entra no mar non pode afogar
Ao seu tempo maduran as uvas
A tal señor, tal honor
Novo avogadiño, preito perdidiño
Sogra, avogado e doutor, canto máis lonxe mellor
O amor non se gaña senón con amor
En abril, augas mil
Aceitona, unha é ouro; dúas, prata; a terceira, mata
Metín o rato no celeiro e fíxose o meu herdeiro
Fai a noite noite e o día día e vivirás con alegría
Alá van os pés onde o corazón quere
Ceo ovellado, chao mollado
A paixón cega a razón
Afortunado no xogo, desafortunado en amores
Mellor é abaixarse que descabezarse
Agosto e setembro non duran sempre
Agosto e vendima non é cada día e si cada ano: uns con ganancia e outros con dano
A auga corrente non mata a xente
Auga de maio, pan para todo o ano
Auga parada está envelenada
Pan quente e auga fría era o que a morte quería
Auga pasada non move muíño
Auga que corre, nunca mal colle
Auga que non has beber déixaa correr
Auga vertida non toda recollida
Ao amigo e ao cabalo non hai que cansalo(s)
Ao amigo hai que aturalo co seu vicio
A arboriña, dende pequeniña; a arborecha, dende pequerrecha
O morto e o ausente non son xente
O que non queira levar patadas que non vaia á feira das bestas
Ao bon calar chaman Sancho
O bo día méteo na casa
Ao bo pagador non lle doen prendas
Pastora sen vara non ten vergonza na cara
Ao home pola palabra e ao boi pola corna
De aquí a cen anos, todos calvos
Ao catarro dálle co xarro
A cabeza, o comer e o beber a endereita
Ao inimigo, nin auga
Ao escaravello, os seus fillos parécenlle ouro fino
Co tempo todo se sabe
Ao comer as morcillas rin a nai e as fillas, e ao pagar, todas son a chorar
Galo que moito canta, algo ten na garganta
O ferro quente bater de repente
O que ben obra, todo lle sobra
Ao mozo avergonzado, o demo levouno ao pazo
Se mudas ao vello de terra, logo che dará el a pelexa
Ao louco e ao ar deixádeos pasar
O peor porco come a mellor landra
Ao médico, ao confesor e ao avogado falarlles claro
Ao mellor galgo escápaselle unha lebre
O medo é grande de corpo
Ao neno, mentras crece (e) ao enfermo, mentras adoece
O paxariño que se ha perder, ás lle han de nacer
Ao pan, pan e ao viño, viño
Ao can que dorme non o espertes
O que de alleo se viste, na rúa o ispen
Ao que lle proa, que rañe
O que mal vive, o medo o persigue
Ao que non está afeito ás bragas, as costuras fanlle chagas
O que ten gana de bailar, con pouco son bailará
Quen ten roupa e dorme no chan é un burricán
A quen erra perdóalle unha «ves», mais non tres
Ao vilán dádelle o dedo e colleravos a man
Estrícate, polo, que mañá te pelan
Algo alcanza aquel que non cansa
Non hai alegría que non traiga pesares
Algunha cousa ten a auga cando a bendicen
Algo vai de Pedro a Pedro
Di un vello refrán que «alá se van os ollos onde está a vontade»
¡Alá vai, alá vai, o burro tras de súa nai!
Alá van leis, onde queren reis
Achégate aos bos e serás un deles
Con paciencia gáñase o ceo
Amigo de moitos e amigo de ningún, todo é un
Dade ao demo o amigo que vos deixa a palla e vos leva o trigo
Amigo do bo tempo, muda co vento
O amigo leal e franco, ese é un merlo branco
Amizade por interés non dura, porque non a é
Amigo que non dá e coitelo que non corta, que se perdan pouco importa
Nin amigo reconciliado nin guisote requentado
Amigo, vello; touciño e viño, anellos
Quen empresta a un amigo fai un inimigo
Amigos e mulas fallan ás duras
Amigos, mesmo no inferno
Amizade de xenro, sol de inverno
Amor con amor se paga
Amor de neno, auga nun cesto
Amor o da nai, que outro mellor non hai
Amor louco: eu por vós e vós por outro
Amor pasaxeiro: tantas vexo, tantas quero
Amor e celos, irmáns «xemelos»
Amor e maxestade non fan irmandade
Os amores novos fan esquecer os vellos
Os amores, canto máis «reñidos», máis queridos
Amor, coitas e diñeiro non se poden ter secretos
Andar toda a noite e amañecer na cama
Ande eu quente e ríase a xente
Na dúbida, abstente
O mellor conselleiro é a almofada, que dá sempre o consello e non cobra nada
Ata que acabes non te gabes
Antes de que te cases, mira ben o que fas
Antes é a obrigación que a devoción
Ano tardeiro vale máis que baleiro
Antes crebarse que domearse
Máis axiña se colle un “mentiroso” que un coxo
Antes son os meus dentes que os meus parentes
Ano bisiesto é ano funesto
Ano de béveras, nunca o vexas
Ano de xeadas, ano de parvas
Ano de nevadas, ano de fornadas
Ano novo, vida nova
Para aprender a gañar hai que aprender a perder
Aprende a (ben) calar para que saibas ben falar
Aprendiz de moito, mestre de nada
Será teu amigo o que te tire do perigo
Nin por rodeo nin por atallo deixes o camiño de carro
Paxaro de mal natío, o que caga no niño
A que non ten sogra nin cuñada, esa é a ben casada
Ben pode dicir que é rico o que ten bos amigos
Ara con nenos e comerás canotos
‘Aramos’ – dixo a mosca, e estaba no corno do boi
Arrieiros somos e no camiño nos atoparemos
O parvo, se é calado, pasa ben por asisado
Burro cargado de ouro conségueo todo
Burro de moitos cómeno os lobos
Á besta mala, espora e vara
Aínda non pariu a cabra e xa o cabrito mama
Fillo aínda non o temos e xa nome lle poñemos
Anque a mona se vista de seda, mona se queda
Anque sexas sabio e vello, non despreces o consello
Barro é o home, barro é o xerro, mais non son dun mesmo barro
Ave que voa para a cazola é boa
Axúdate que eu te axudarei
Ou todo ou nada
Debaixo do mel, hai moitas veces fel
A becerriña mansa, a todas as vacas de leite mama
Apertas e bicos non fan meniños, pero tocan a vésperas
Becho malo nunca morre
Ben canta Marta despois de farta
Ben está San Pedro en Roma
Ben acaba o que ben está
Os de fóra dan tabaco
Moito te quero, mais pouco ben che fago
Ben predica o que ben vive
¡Ben veñas, mal, se vés só!
Bens mal adquiridos, a ninguén enriqueceron
A boca e a bulsa abertas para facer cousa certa
Voda saca voda
A moita bondade destrúe a autoridade
O borracho non ten cura
Bos corazóns matan (as) penas
Boa é a neve que no seu tempo aparece
Non chega tarde quen á fin chega
O boi vello leva o suco ao dereito
“¡Palabra!” díxolle o lobo á cabra para ver se a aloumiñaba
Cabalo grande ande ou non ande
Cabalo que voa non precisa espora
A cabra vai pola viña: como fai a nai, fai a filla
Cada cal co seu igual
Cada bota cheira ao viño que ten
Cada oleiro gaba o seu pucheiro
Cada cousa no seu tempo
Cada cousa no seu lugar aforra tempo para a buscar
Casar e compadrear, cada cal co seu igual
Cada día (a) galiña amarga a cociña
Cada día que amañece, a recua dos parvos crece
Cada día que amañece novas cousas acontecen
Cada galo canta no seu galiñeiro
Cada formiga ten a súa ira
Cada tolo coa súa teima
Cada mestriño ten o seu libriño
Cada martes ten o seu domingo
Cada moucho ao seu souto
Cada ovella coa súa parella
Cada pau aguante a súa vela
Cada par co seu par
Cada santeiro pide para o seu santo
O mellor sendeiro ten o seu bulleiro
Ben está no seu niño o paxaro, como está cada un onde foi nado
Cada un na súa casa é un rei
Cada un na súa casa e Deus na de todos
Cada un fala da feira como lle vai nela
Cada altar ten a súa cruz
Cada un sabe onde lle manca o seu zapato
Cada un coñécese polas súas obras
Cada un ten o que merece
Cada un fala da feira segundo lle foi nela
Calen barbas e falen cartas
Calumnia que algo queda
Camarón que se dorme vaino levando a corrente
Se non vexo polos ollos, vexo polos anteollos
Camiño de Roma, nin mula coxa nin bulsa froxa
Canta a ra e non ten pelo nin la
Porfiar e cantar mal, todo é un
Cantar pensei e por cantar chorei
Cantou á alba a perdiz, máis lle valerá durmir
Cara de beato e unllas de gato
A caridade e o amor non queren tambor
A carne, carne cría e o(s) peixe(s), auga fría
Comer carneiro é de cabaleiro
Casa o (teu) fillo co teu igual e non dirán de ti mal
Casa pechada, casa esborrallada
Casa con dúas portas, mala é de gardar
Casa convidada, murmurada e aldraxada
Non teñas viña nun rincón nin casa nun cantón
Casa feita, cova aberta
A mellor casa é a miña, anque sexa pequeniña
Lar sen muller e barca sen leme logo vai para o garete
Casarás e amansarás
Cea pouco e come máis, durme en alto e vivirás
Como as cereixas son as desgracias que unhas noutras se engarran
Colle boa fama e déitate a durmir
Couces de eguas non matan poldros
Comer ata enfermar e gardar dieta ata sandar
A comida comida desfai a compañía
Comida fría e bebida quente nunca fixeron bo ventre
Como canta o abade respóndelle o sancristán
De tal pan, tales sopas
Como se vive, mórrese
Como sementedes, así colleredes
Compaña de dous, compaña de bos
Bo amigo é o amigo que parte o que ten contigo
Compón un cepo e semellará un mancebo
Merca o que non has mester e venderás o que non poidas deixar de ter
Composta non hai muller fea
Se queres sacar a cobra do burato, faino con man allea
Ao que ten bo viño non lle faltan amigos
O bo traxe cobre a mala liñaxe
Co amor non se xoga
Canto te vexo, tanto te quero
De esa cabra só podía saír ese leite
Non quero vida nin tratos con xente espantabuxatos
Muller que se pinta e non saiba coser… ¡bota a correr!
Coa axuda do veciño matou o meu pai un cochiño
Coa intención basta
Coa medida que midas tamén ti serás medido
Con cans e gatos ten poucos tratos
Coas glorias esquécense as memorias
Deus comigo, eu con El; El primeiro, eu tras El
O que é bo para o fígado é malo para o bazo
O amigo más certo é o diñeiro
Para a necesidade non hai lei
Con paciencia gáñase o ceo
Con pan e viño ándase (o) camiño
Cal te vexo, tal te xulgo e tal te creo
Coñécete a ti mesmo
O consello non é ben recibido se non é pedido
Vendo consellos e inda para min non os teño
Contigo, pan e cebola
Contra o vicio de pedir hai a virtude de non dar
Corazón alegre, home san
Cortesía e falar ben custa pouco e viste ben
Cousa fea non se faga nin se aprenda
Cousa prometida é medio debida
Costumes e diñeiro fan os fillos cabaleiros
Costureira sen dedal cose pouco e iso mal
Cría corvos e sacaranche os ollos
Cal o ano, tal o xerro
Tal o corvo, tal o ovo
Tal o rei, tal a “grei”
Cal o tempo, tal o tento
A filla da cabra ¿que ha de ser senón cabrita?
Cala e calemos, que todos que calar temos
Todo tempo pasado foi o mellor
Cando trona en marzo, aparella as cubas e o mazo
Cando Deus amañece, para todos amañece
Cando o demo non ten que facer, co rabo torna as moscas
Cando o demo reza, algunha cousa quere
Na casa na que non hai gatos campan os ratos
Andoriña que voa a rentes da terra, chuvia venta
Cando o río soa, auga leva
O que non ten unllas mete cuñas
Indo por camiño, non murmures do teu amigo
Dando na cabeza, dáse en todo o corpo
Na casa onde non hai pan, non pode haber paz
Cando a zorra anda á caza dos grilos, se mal é para ela, peor é para os fillos
Cando o demo reza, algunha cousa quere
Cando a barba do teu veciño vexas pelar, pon a túa a remollar
Cando marzo maiea, maio marcea
Cando che dean o “anelo”, prepara o dedo
Cando un lobo come a outro, non hai que comer no souto
Cando unha porta se pecha, un cento se abren
Canto máis un se abaixa, máis ás veces se enxalza
Canta máis amizade, máis claridade
Canto máis vello, máis pelexo
Cada cabeza a súa sentenza
Conta as túas penas a quen saiba delas
Conta e razón sostén amizade e unión
Corpo descansado diñeiro vale
Mandar rapaces á vendima é cousa perdida
Cando fores ao concello, acorda no teu e deixa o alleo
Coidados alleos matan os burros
Ser un cu de mal asento
Cu vexo, cu quero
Aínda sanda máis a dieta que a lanceta
Dá(lle) Deus noces a quen non ten dentes
Dá e ten, e farás ben
Dádivas rachan penedos
Dáme gordura e dareiche fermosura
Dáme pan e di que son parvo
Dáme e dareiche
Volvendo bens por agravios negocian os homes sabios
Auga branda en pedra dura tanto dá que fai cavadura
Dar ao César o que é do César e a Deus o que é de Deus
Dar couces contra o aguillón é mala ocupación
O que despacio camiña chega a lonxe axiña
De ledicia tamén se chora
De compadre a compadre, nos ollos sangue
Daqueles pos veñen estas lamas
Do bo viño, bo vinagre
De boa casa, boa brasa
De caste vénlle ao galgo ter o rabo “largo”
Está o inferno cheo de mal agradecidos
De diñeiro e bondade, a metade da metade
Onde non hai non compre buscar
De namorado a louco vai moi pouco
De fóra virá quen da casa nos (te) botará
De grandes ceas están as sepulturas cheas
De ferreiro a ferreiro non pasa diñeiro
De homes é equivocarse; de bestas, amansarse
Coa esperanza vivimos
Non di máis a lingua que que sente o corazón
Falando sábense as cousas
Da man á boca pérdese a sopa
Da panza sae a danza
Á porta pechada, o demo vólvese
A toda hora hai quen se ri e hai quen chora
Do contado come o lobo
Para quen non quere teño eu moito
Aínda daquelo que vexas, nin a metade creas
Cal é o “herbado”, tal é o gando
Dos amigos gárdeme “Dios” que dos inimigos gardámonos nós
O primeiro amor é o mellor
Dos (De) corenta para riba non (te) molles a barriga
Dos inimigos, os menos
Cos escarmentados fanse os avisados
De mal corvo, mal ovo
Ao que é rico e ten diñeiro fanlle a honra por enteiro
De médico, poeta, músico e louco, todos temos un pouco
De noite todos os gatos son pardos
De pai santo, fillo diaño
De pais gatos, fillos michiños
Pan balorento alegra ao famento
A brasa pequena queima a casa grande
De perdido, ao río
Onte vaqueiro e hoxe cabaleiro
Dicir unhas veces torto e outras dereito é de xente de mal xeito
De rabo de porco, nunca bo virote
Cada cabeza a súa sentencia
Da boa cepa, o bo viño
De tal pau, tal racha
De todo hai na viña do Señor
Sexa de palla, sexa de avea, ande a barriga chea
De ruín madeira nunca boa racha
Dunha noz pequena nace unha nogueira
Dicir e facer poucas veces xuntos se ven
Da auga mansa líbrenos «Dios», que da brava librámonos nós
Quen che deu o fel darache o mel
Da árbore caída, todos fan leña
Do ben ao mal, só hai o canto dun real
Do coiro che han de saír as correas
Do dito ao feito vai un bo treito
Do malo, o mellor
Do mar, o mero e da terra, o carneiro
Na casa do que xura, todo é desventura
Do vello, o consello
Coitas e camiños dannos amigos
Quen o seu mal teña por moito cóntello a outro
Afortunado en cartas, desgraciado en faldras
Desvestir un santo para vestir outro
Espido nacín, espido me acho: nin perdo nin gaño
Apresúrate «despacio»
Cada un di o seu parecer despois de beber
Despois de comer, nin sobre ler
Tras do leite, nin ovos nin viño nin aceite
Ao ano mil volve a auga ao seu carril
Con peras viño bebas
Despois de que os cregos xantan, culleres sobran
Detrás da cruz estache o demo
Di a túa razón e non digas o autor
Dende a santa Lucía mingua a noite e crece o día
Nos días de maio, aínda non amañece e xa anoitece
Día(s) de moito, véspera de nada
Canto máis cobizado é o que se quer, máis se cobiza ver
Meu dito, meu feito
¡Bendito mes que empeza con Santos e acaba con San Andrés!
Por dicir as verdades pérdense moitas amizades
Díxolle o burro ao mulo: ‘¡Tírate alá, orelludo!’
Díxolle o corvo á pega; ‘¡Bótate alá, que es negra!’
Díxolle o leite ao viño: ‘¡Vente para acá, meu amigo!’
Díxolle a tixola ao pote: ‘¡Tírate alá, non me lixes!’
Dime con quen andas e direiche quen es
Dime de que presumes e direiche do que careces
Con cartos na bulsa calquera runfa
Diñeiro chama diñeiro
Quen ten cartos é fidalgo
Deus aperta, mais non afoga
Deus consente, mais non para sempre
Deus dá o frío a conforme é o abrigo
Deus os cría e eles se xuntan
¡Deus me dea contenda con quen me entenda!
Cando Deus dá a chaga, dá o remedio para curala
Divide e vencerás
Onde entra o beber, sae o saber
Onde a forza entra, a lei sae
Mal moi alongado, morte ao cabo
A cabeza, o comer e o beber a endereita
A dor da muller morta chega ata a porta
Onde digo digo digo Diego
Onde non entra o sol, entra o menciñeiro
A onde fores fai como vires
Onde hai amor, hai dor
Nin por rodeo nin por atallo deixes o camiño de carro
Onde hai celos, hai amor; onde hai vellos, hai dor
Onde hai confianza, dá noxo
Onde hai gana, hai maña
Onde hai patrón non manda mariñeiro
Onde hai saca e non hai pon, logo se baleira o bulsón
Onde houbo fogo, sempre cinza queda
Unha por outra non é pecado
Onde menos se pensa salta a lebre
Onde non hai fariña, todo é morriña
Tras do pobre sempre anda o demo coa fouce
Onde non me chaman, ¿qué me quererán?
A cabra é tola: por onde vai unha, van todas
Onde vai máis fondo o río, fai menos ruído
A noite trae o consello
Dúas augas de abril e unha de maio valen os bois e o carro
Compañía de tres fíxoa o demo
Cando un non quere, dous non barallan
Dúas aves de rapina non (se) gardan compañía
Dous que dormen nun xergón vólvense da mesma opinión
O abade, do que canta, xanta
O aceite da oliveira cura as doenzas
Pan con fartura e viño con mesura
As aguias non cazan moscas
O amor é cego
O amor primeiro, coma o borrallo, garda a quentura moitos anos
O corazón ten razóns que a razón non entende
O amor todas as cousas iguala
Os peixes queren viño que para auga xa veñen dela
Quen ten a roupa e dorme no chan é un burricán
Quen moito ten, moito quere
O ben non é ben coñecido ata que é perdido
O ben e o mal á cara sae
O ben anda e o mal corre
O ben anda e o mal corre
O ben buscalo e o mal esperalo
O bo cirurxián corta polo san
O bo pano na arca se vende
As boas cousas véndense en pequenas doses
Bo saber é calar ata que sexa tempo de falar
A cuba do bo viño non precisa de bandeira
O boi sen corda pérdese axiña
O boi ceibo ben se lambe
O burro diante para que non se espante
O casado casa quere
O melón e o casar, todo é acertar
O comer e o rañar é cousa de empezar
O coello fuxido, consello vido
O consello da muller é pouco, pero o que non o segue é un louco
O corazón e os ollos nunca son vellos
Dar e ter, siso quer
Non fagas nunca caso de quen non che fai caso
Máis fai o querer que o poder
Día de pracer, véspera de pesar
O demo, farto de carne, meteuse frade
O diñeiro do mesquiño dúas veces anda o camiño
O diñeiro é gran cabaleiro
O diñeiro non ten olor
Mazá, troita e muller, que sexan frescas, se pode ser
A vella de escarmentada pasa o rego (ar)remangada
Tan malo é pecar por carta de máis como por carta de menos
O fin xustifica os medios
Hai xente que envexa o alleo e non aproveita o seu
O diñeiro non é de quen o gaña é de quen o garda
O hábito fai ao monxe
O hábito non fai ao monxe
A fame esperta o enxeño
Fame e frío meten a lebre no camiño
A fame é mala conselleira
Fillo de gata, ratos mata
O home é o único animal que tropeza dúas veces na mesma pedra
O home é lume e a muller é estopa: vén o demo e sopra
O home é un lobo para o home
O home propón e Deus dispón
O home e o oso, canto máis feo, máis fermoso
O hóspede e o peixe aos tres días feden
De boas intencións está o inferno cheo
Non pode dicirse inverno pasado mentres abril non está acabado
O pranto sobre o defunto
En bágoas da muller non sempre se pode crer
As bágoas do que herda son risa encuberta
O lobo muda o pelo, mais non o vezo
O lobo, onde cría, non é onde fai a matanza
O tolo, pola(s) pena(s) é cordo
O mestre Cirolas non sabe ler e quere poñer escola
Mal alleo colga dun pelo
O mal entra a brazadas e sae a migalladas
O médico, vello; o barbeiro, mozo
O can é o mellor amigo do home
Ao mellor escribán cáelle un borrancho
O mentir pide memoria
O medo garda a viña
O mozo e o galo telo só un ano
O morto á mortalla e o vivo á fogaza
Deus é grande e o mundo pequeno
O ollo do amo engorda o cabalo
O ollo límpao sempre co cóbado
Pasou o santo, pasou a romaría
O preguizoso sempre está coxo
O can de palleiro non come nin deixa comer
O can vello, se ladra, dá consello
Pescador de cana máis come que gaña
O peixe a cheirar mal empeza pola cabeza
O peixe grande come ao pequeno
Peixe que busca o anzol, busca a súa dor
O pé do dono é esterco para a leira
Tanto morre o papa como o que non ten capa
O poeta nace non se fai
Obra comezada, xa está case acabada
Quen aos trinta anos non ten siso e aos corenta non é rico rachádelle o libro
O que algo quere, algo lle custa
O que avisa non é traidor
O que come e canta, algún sentido lle falta
O que merca e mente, a bulsa llo sente
O que fala mal da egua é o que a leva
Quen di a verdade non peca nin mente
O casar quere acertar
O que en si confía erra cada día
Quen o fai que o pague
Quen porfía mata caza
A gaita é para o gaiteiro
Para saber, andar polo mundo ou libros ler
Enriba do rei está a lei
O que moito corre logo cae
O que non corre voa
A dúbida é o comezo da sabedoría
O que non chora non mama
O que non entra a nadar non afoga no río nin no mar
O que non se consola é porque non quere
Na terra do meu home, o que non traballa non come
Quen parte e reparte garda para si a mellor parte
O mentireiro, cando di a «verdá», ninguén creto lle dá
Quen pregunta non erra
Quen primeiro chega, primeiro embarca
O que regala a quen o entende non o regala que o vende
O que rompe, paga
O que só come o seu galo, só aparella o seu cabalo
Quen ten capa escapa
O que ten o tellado de vidro non debe tirar pedras ao do veciño
O que ten padriño bautízase
¡Ter un tío na Habana!
O que tropeza e non cae adianta camiño
Quen tivo, retivo
O que naceu barrigudo importa pouco enfaixalo
O que veña atrás que arree
O rosario ao pescozo e o demo metido no corpo
O ruín, canto máis lle rogan, máis se enfoncha
O saber non ocupa lugar
Sabe o sabio que non sabe e o parvo pensa que sabe
O saír da pousada é a cousa máis condenada
O alfaiate da encrucillada trae o fío da súa casa
O sono e a morte son irmáns xemelgos
O tempo cura o enfermo e non o ungüento
O tempo é ouro
O tempo dirao
Tempo ido, tempo perdido
O tempo todo o tapa e todo o destapa
O tempo todo o amansa
O último mono sempre se afoga
A cabra, co vicio, no cu dá cos cornos
Na arca aberta, o xusto peca
En boca pechada non entran moscas
En boas mans está o pandeiro
Cada país ten o seu uso e cada roca (o) seu fuso
Na casa do gaiteiro, todos son danzantes
Na casa do ferreiro, coitelo de pau
Na casa do pobre, todas son pingueiras
Na casa chea logo se fai a cea
Na comunidade non luzas a túa habilidade
No mes de Nadal, a carón do lume vaite sentar
No medio está a virtude
No mellor viño hai borras
Na terra dos cegos, o torto é un rei
No pecado está a penitencia
No río que non ten peixes non hai que botar as redes
En febreiro busca a sombra o can
¡Ben veñas maio, o mellor mes de todo o ano!
Na barba do parvo todos aprenden a rapar
O segredo do teu amigo gardarás e o teu non o dirás
O amor e a gadaña queren forza e queren maña
A ración de San Francisco tanto chega para catro como para cinco
Na mesa e no xogo coñécese ao cabaleiro
Na moita necesidade coñécese o amigo de verdade
Raposo preguiceiro chega tarde ao galiñeiro
Na variedade está o gusto
Onde non te chamen, non te metas
Nos niños de antano non hai paxariños hogano
En martes, nin cases nin embarques
As mañanciñas doces de Nadal, abril e maio faranchas pagar
En octubre, non molesta o lume
En outubre, a terra esterca e cubre
Non hai cousa máis boa que estarse un na súa choza
No tempo dos figos non hai amigos
Despois da Ascensión, nin sermón nin salmón
En terra allea, a vaca ao boi cornea
En todas partes cocen fabas
Acender unha vela a Deus e outra ao demo
Atópanse os homes e non os montes
A todos os que servimos, anque sempre traballemos, sempre nos din que durmimos
Entre amigos e soldados, cumprimentos escusados
Entre col e col, leituga
Entre dous amigos abondan dez “testigos”
Entre parentes non metas os dentes
Entre dous que ben se queren con un que coma xa chega
Entre marzo e abril, se non vén o cuco quere vir a fin
Entre pais e fillos non metas os fuciños
Entre pais e irmáns non metas as mans
Entre santa e santo, parede de cal e canto
Cando a ver un enfermo moitos médicos van, alporízase o sancristán porque é sinal de ¡din! ¡dan!
O morto quere a mortalla e o vivo quere a faramalla
Éramos poucos e pariu miña avoa
Errando apréndese
Que tarden as malas novas, que, anque tarden, virán á súa hora
O que non é agradecido non é ben nacido
É a gota que desborda o vaso
O que lava a cabeza da burra perde o xabón e a lavadura
É máis fácil para un camelo pasar polo ollo dunha agulla que para un rico entrar no Reino dos Ceos
Peor é o remedio que a enfermidade
Fuxir da tixola e caer nas brasas
A vasoira nova varre ben todo o que atopa
Quen escoita, o seu mal oe
Non hai mellor riqueza que a vontade contenta
¿Quén é o teu inimigo? O que ten o teu oficio
A mellor ventura é a do que a procura
Espantouse a morte da aforcada cando a viu tan esguedellada
Iso e nada, todo é nada
Home de barba roiba cargue con el quen queira e quen poida
Febreiro curto cos seus vinteoito: se tivera máis catro non quedaba can nin gato
Febreiro, cebadeiro
A comida do fidalgo: pouco compango, caldo moito e mantel longo
O que dúas lebres segue pode cazar unha e moitas veces ningunha
As galiñas, como comen, poñen
Galo que non canta, algo ten na gorxa
Polos santos bícanse as pedras e polas mozas bícanse as vellas
Gañar bos para ruíns herdeiros
O diñeiro non é de quen o gaña é de quen o garda
Can «alcuceiro» nunca bo coelleiro
(O) gato escaldado da auga fría foxe
Gaivota á terra, mariñeiro á merda
¡Xenio e figura, ata a sepultura!
Andoriñas a rentes da auga, chuvia na praia
Gota a gota, o mar se esgota
Bago a bago, unha vella encheu un canado
A pequeno almallo, gran chocallo
Gran a gran, a galiña mantense no inverno e no verán
¡Gárdate de home que non fala e de can que non ladra!
Amores, amores, por un só pracer moitas dores
Hai xente que envexa o alleo e non aproveita o seu
Falando do rei de Roma, pola porta asoma
Falando enténdense a xente
Falou o boi e dixo ‘¡mu!’
Facédevos mel e comeranvos as moscas
Facer ben nunca se perde
O que ten tenda que a atenda
Fágase o milagre, anque o faga o diaño
Fame que agarda fartura non é fame
Ben xaxúa o que mal come
Ata o corenta de maio non quites o saio
¡Aínda está o rabo por esfolar!
Ata a morte todo é vida
Ata os gatos queren agora zapatos
O ben é coñecido cando é perdido
Hai máis días que longaínzas
De alcalde a verdugo: ¡mirade como subo!
Teñamos paz e chegaremos a vellos
Fai ben e non mires a quen
Fai boa fariña e non toques a bucina
Fai o que teu amo che mande e sentaraste con el á mesa
¡Comamos, bebamos e runflemos que ao cabo que morrer temos!
Fermosura e bondade é unha felicidade
Os fillos da miña filla, meus netos son; os do meu fillo serán(che) ou non
Fillo es e pai serás: como fixeres, así o terás
Fillo aínda non o temos e xa nome lle poñemos
Fillo sen dor, nai sen amor
Fillos criados, traballos dobrados
A moita cortesía é moitas veces falsía
Home pobre, con pouco se alegra e socorre
Home prevido vale por dous
Ao vello non lle preguntes «¿como che vai?» senón «¿que che doe?»
Quen aos seus se parece, honra merece
Honra e proveito non caben baixo dun teito
Hoxe por ti (e) mañá por min
Fóxese ás veces do fogo e cáese nas brasas
Fuxir do lume e caer na borralla
Fume e malas caras sacan a xente da casa
Coa mala persoa, o mellor remedio é terra no medio
Ir por la e volver tosquiado
Ira de irmáns, ira de marráns
Gaiola feita, paxaro morto
Anque che son Xan Palomo, só como, como, como
A xogueta e a bebedela botan as casas por terra
As amizades hanse descoser, mais non se han romper
A ausencia trae o esquecemento
A avaricia rompe o saco
A voda dos pobres, todo é voces
A bulsa sen cartos non é máis que coiro
Unha boa obra págase con outra
Boa vida, pai e nai olvida
A cabra sempre tira ao monte
A cama é boa cousa: o que non pode durmir repousa
A calva engana, o dente mente e a engurra quita a dúbida
A cara é o espello da alma
A caridade ben entendida comeza por un mesmo
Ben comer trae mal comer
A comida repousada e a cea paseada
O costume fai lei
Máis fácil é desfacer que facer
A culpa do burro botáronlla á albarda
Escaravellou o galo e atopou o coitelo que ha de matalo
A dilixencia é nai da boa ventura
A ensalada, pouco avinagrada e moi aceitada
A esperanza é o último que se perde
A excepción confirma a regra
A experiencia é a nai da ciencia
A fe move montañas
A galiña da miña veciña pon máis ovos que a miña
A gordura, sete faltas disimula
Onde as dan, “as toman”
A fermosura cómea a sepultura
A filla da cabra, ¿que ha de ser senón cabrita?
A fogaza non estorba nin embaraza
O descoñecemento da lei non exime do seu cumprimento
A información é poder
Forza de mozos e consello de vellos
A lingua «larga» é sinal de man escasa
A lingua do amigo malo corta máis que un machado
A letra con sangue entra
A lima lima a lima
Por dicir as verdades pérdense moitas amizades
A mala herba logo crece
Unha mala abella revolve unha colmea
¡Malia a paxara que no niño caga!
Non hai mellor riqueza que a vontade contenta
A mellor palabra é a que está por dicir
A mellor salsa do mundo é a fame
A mentira logo é collida
A moita manualidade é causa de menosprezo
A morte a todos iguala
A muller composta o seu home arreda doutra porta
A muller pequeniña sempre é mociña
A muller e o neno só calan o que non souberon
A muller e o ouro pódeno todo
A muller e o vidro sempre están en perigo
O amor e o viño sacan ao home de tino
A muller e a sardiña, pequeniña
A nora, rogada e a ola repousada
A música amansa as feras
A necesidade fai á vella trotar
A noite fíxose para descansar e o día para traballar
A ocasión fai o ladrón
A ovella mansa moitos años a maman
O porco que é para o lobo non hai San Antón que o garde
Bo exemplo e boas razóns gañan moitos corazóns
Se a palabra é prata, o silencio é ouro
Palabra dita non pode ser recollida
¡Sempre falan os máis cagados!
Algo alcanza aquel que non cansa
Cada pelo fai a súa sombra
A primavera o sangue altera
A procesión vai por dentro
A branda resposta a ira creba
A saúde non é coñecida ata que é perdida
O sangue ferve sen fogo
Sogra, avogado e doutor, canto máis lonxe mellor
A sorte da muller fea, a bonita “a desexa”
A sorte está botada
Págase o rei da traizón, mais do que a fai non
A unión fai a forza
A vinganza sérvese en prato frío
A verdade adelgaza, pero non creba
As verdades sempre amargan
A verdade é filla do tempo
Non hai forza que terme do poder da verdade
A vida non é un camiño de rosas
Galiña vella fai bo caldo
A viña e o poldro, que os críen outros
Viúva rica, cun ollo chora e con outro repenica
Labrador paxareiro, nunca bo rendeiro
Labrador de capa negra, pouco medra
Labradores novos, mal polos comareiros
Costureira mala, febra de fío «larga»
Ládreme o can e non me morda
Bágoas amolecen penas
As aparencias engañan
Arma de fogo alonxada, que o demo pode cargala e descargala
As burlas son vésperas das veras
As comparanzas son odiosas
As cousas de palacio van a dispacio
Contas claras honran as caras
Un mal trae outro mal
Nai fachendosa fai a filla preguiceira
A mala nova axiña chega
As madrugadas de abril sonche pintadas para durmir
As palabras lévaas o vento
As paredes oen
As présas nunca son boas
O que ben se aprende tarde se esquece
Libro pechado non fai letrado
¿Libro prestado? Ou perdido ou estragado
Non é de agora aquel mal que non mellora
O neno chora polo seu ben e o vello polo seu mal
O barato sae caro
O ben feito ben parece
A boa ventura nunca moito dura
O bo, se breve, dúas veces bo
O comido é o seguro
O comido polo servido
A cortesía non priva da valentía
O fiado leva a metade do cravo
O atopado non é furtado
O diñeiro herdado pouco custa e menos dura
O máis ben coidado tamén o leva o gato
O meu é meu e o teu de entrambos
O esquecido, nin agradecido nin pagado
O pouco agrada e o moito enfada
Cousa prometida é medio debida
O que a uns mata, a outros sanda
O que abunda non dana
O que ben empeza, ben acaba
O que pouco custa, pouco se estima
O que de noite se fai, á mañá aparece
O que o neno oíu na casa vaino dicir ao curral
O que no leite se mama, na mortalla se derrama
Labra fondo e esterca con fartura, e déixate de libros de agricultura
Obra do (de) común, obra de ningún
O que é moda non incomoda
Onde a forza non basta, abonda a maña
O que a loba fai, o lobo non o desfai
O berce o dá e a tumba o leva
O que moito vale, moito custa
O que natura non dá, Salamanca non presta
O que non pasa nun ano pasa nun instantiño
O que non has de comer déixao cocer
O que non mata engorda
O que non queiras para ti non o queiras para min
O que non queiras para ti non o queiras para min
O que non se empeza nunca se acaba
O que non vai en bágoas vai en suspiros
O que outro súa, a min pouco me dura
O que pouco custa, pouco se estima
O que no berce se aprende só na cova se esquece
O que fose soará
O que un aborrece, outro o apetece
Nunca un lobo come outro
Ben parva é a ovella que co lobo se confesa
O parvo, se é calado, pasa ben por asisado
O amigo do meu amigo é meu amigo
Os anos non pasan en balde
Estamos no lugar e non vemos as casas
Os celos son malos conselleiros
Os cartos do sancristán cantando se veñen e cantando se van
Os dós con pan e viño son bos
Os extremos tócanse
O home gaña a facenda e a muller consérvaa
Os forasteiros cando chegan dan «alegría» e cando se van máis aínda
O que ha ser que sexa axiña
En vender e en mercar non hai amizade
Os nenos e os tolos din as verdades
Xuíz dereito como frechal do teito
Os tempos cambian
Ver os lobos pasada a serra
A roupa moi lixosa lávase na casa
Cerco na lúa, auga segura
Madrasta, nin de cera nin de boa pasta
Mal de moitos, consolo de parvos
Mal me queren as comadres porque lles digo as verdades
Mal para quen cala e peor para quen fala
Nena, viña, pereira e fabal son malos de gardar
Mandar non quere par
Mans que tomades e non dades, ¿que esperades?
O que ten maña apaña
Mans frías, corazón quente
Mañá será outro día
Día de néboa bo día espera, se non chove ou neva
Marido celoso non ten repouso
Marzo ventoso, (e) abril chuvioso sacan a maio florido e fermoso
O diñeiro é o amo do mundo enteiro
Máis caga un boi que cen andoriñas
Tanto anda o coxo como o «sano» despois do camiño andado
Co falso non tomes amizade, porque che fará maldade
Discorre máis un famento que cen avogados
Onde o lobo dorme non pastan as ovellas
Fai máis o que quere que o que pode
De grandes ceas están as sepulturas cheas
Máis moscas se collen con mel que con fel
Máis vale pouco e ben gañado que moito e mal logrado
O demo sabe máis por vello que por demo
Máis sabe o tolo na súa casa que o cordo na allea
Boca sen moas é como muíño sen pedra
Máis tiran dúas tetas que dúas carretas
Vale máis a quen Deus axuda que a quen moito madruga
Ceo aguado, herba no prado
Máis vale algo que nada
Máis vale amigo na praza que diñeiro na arca
Máis vale calar que mal falar
Quen ten un bo veciño ten un bo amigo
Máis val boa esperanza que ruín posesión
O bo nome vale máis que toda a riqueza para un home
Máis vale burro vivo que sabio morto
Máis vale caer en gracia que ser gracioso
O emprestado é parente do dado
Máis vale só que mal acompañado
Mal por mal, antes no cárcere que no hospital
Máis vale experiencia que ciencia
Aínda custa máis o prebe que os caracois
Vale máis chegar a tempo que roldar un ano
Máis vale malo coñecido que bo por coñecer
Máis vale maña que forza
Máis vale vivir mal e honrado que vivir ben e deshonrado
Máis vale onza de sangue que libra de amizade
Vale máis paxaro na man que cento voando
Máis vale pan con amor que galiña con dor
Tan malo é pecar por carta de máis como por carta de menos
Máis vale pedir que furtar
Máis vale perder que máis perder
Vale máis morte calada que pública desventura
Máis vale can vivo que león morto
Máis vale pouco e bo que moito e malo
Mellor é poñerse unha vez colorado que un cento amarelo
Vale máis aprender de vello que morrer necio
Máis vale previr que curar
Máis vale dicir ‘aquí fuxiu’ que ‘aquí morreu’
Máis vale que sobre que non que falte
Para vivir xantar, mais non ata estoupar
Vale máis o saber que o haber
Vale máis ser arrieiro dunha besta que criado dunha recua
Vale máis ser pillo que pillado
Máis vale ser cabeza de rato que rabo de gato
Antes envexado que compadecido e apurrado
Máis vale solteiro estar que mal casar
Máis vale suar que espirrar
Máis vale tarde que nunca
Máis vale ter que desexar
Máis vale torto que cego
Máis vale un amigo bo que parente e medio
Máis vale un mal axuste que un bo preito
Máis vale un ‘toma’ que dous ‘che darei’
Máis valen dous bocados de vaca que sete de pataca(s)
Máis ven catro ollos que dous
Voda e mortalla, do ceo baixan
Maio frío, moito trigo
Médico, cúrate a ti mesmo
É mellor dar que non ter e pasar
Vale máis lambendo que mordendo
Vale máis pan duro que pedras moles
Palleiro vello logo se acende
Dálle ao rabo o can, non por ti senón polo pan
Mente sa en corpo san
Biscoito de monxa, fanega de trigo
O meu marido é tamborileiro: así mo deu Deus e eu tamén así o quero
Mentres dura, vida e dozura
Fai ao fin o necio o que ao principio o discreto
Cada un na súa casa é un rei
Mentres hai vida, hai esperanza
Mentras se gaña algo non se perde nada
O carto falso de noite pasa cun chisco de maña
O dito, se non é agudo, non vale un pito
Moito ruído e poucas noces
Moito sabe a raposa, pero máis sabe o que a toma
Unha vara calquera a rompe; moitas xuntas, moitos homes non as rompen
Ola de moitos nunca ben coce
Un pouquiño e outro pouquiño fan un moitiño
Moitos son os chamados e poucos os escollidos
Muda o lobo os dentes, mais non as mentes
Morra Marta e morra farta
Quen espera a man allea, mal xanta e peor cea
Morte de sogra e dor de nora, máis por dentro que por fóra
Morto o can acabouse a rabia
Muller enclenque, muller para sempre
Nena, viña, pereira e fabal son malos de gardar
Casa sen muller nunca rica pode ser
Muller, vento e ventura axiña se mudan
Neste mundo redondo, o que non sabe nadar vai ao fondo
Nada novo baixo o sol
Nadar e nadar, e na beira afogar
Ninguén pode dar o que non ten
Millo non sementou quen dos paxariños receou
Ninguén é perfecto
Ninguén é profeta na súa terra
Ninguén está contento coa súa sorte
Ninguén pode facer máis do que sabe
Ninguén naceu ensinado
Ningúen pode ser xuíz e parte
Ninguén pode servir ben a dous señores
Poucos son os que se acordan de Santa Bárbara mentres non trona
Ninguén se gabe mentres non acabe
Ninguén se meta onde non o chaman
Necios e porfiados fan ricos aos letrados
A rico non debas e a pobre non prometas
Nin voda sen canto nin enterro sen pranto
Nin en burlas nin en veras co teu amo partas peras
O que non ten vergonza, en todas as partes almorza
Non creas a metade do que vexas e da metade do que vexas, a metade non a creas
Nin fagas porfía nin entres en confraría
Non asines o que non leas nin bebas o que non vexas
Non sirvas a quen serviu nin mandes a quen mandou
Nin mesa sen pan nin soldado(s) sen capitán
Non hai vella fermosa nin moza fea
Nin ola sen touciño nin xantar sen viño
Non pidas a quen pediu nin sirvas a quen serviu
Nin sábado sen sol nin romeu sen flor nin rapaza sen amor
Nin morre o pai nin ceamos
Non están todos os que deben nin son todos os que están
Nin tomes suborno nin perdas dereito
¡Catade o que facedes entre sebes e paredes!
Non hai mozo enfermo nin vello san
Nin herba no trigo nin sospeita no amigo
O corcovado non ve a corcova que leva senón a allea
Miña cousiña nova, tres días no peneiriño
Escarmentar na cabeza allea é unha boa ciencia
Non abonda con ser bo (boa) senón que hai que parecelo
Cada galo canta no seu galiñeiro
Á derradeira cántase a gloria
Para que me gusten as uvas han de estar maduras
En non comer por ter comido non hai nada perdido
Non con quen naces senón con quen paces
Máis dá quen quere que quen pode
Nunca deixes o certo polo que che ofreza dúbida
Non deixes para mañá o que poidas facer hoxe
Non lles botedes as vosas perlas aos porcos
Non é o mesmo predicar que dar trigo
Máis vale ser que parecer
Non é limpo o que limpa, é limpo o que non lixa
Quen nada ten e nada desexa é o máis rico da terra
Un peso gánao calquera, o caso é ter conta del
Mellor é que a la se perda e que non se perda a ovella
Non é ouro todo o que reloce
Non é o demo tan feo como o pinta o medo
Quen a feo quere, bonito lle parece
Non hai atallo sen traballo
Non hai voda sen tornavoda
O mellor cabalo dá un tropezón
Non hai carne sen óso
O diñeiro abre todas as portas
Non hai vida sen morte nin pracer sen pesar
A tres días de “alegrías”, trinta días de agonías
Non hai cousa máis barata que a que se merca e se paga
Día de pracer, véspera de pesar
Quen ten din ten don
Non hai inimigo pequeno
Cousa cumprida, só na outra vida
Non hai carne sen óso
Non hai fermosura sen axuda
Onde hai fume, hai lume
Non hai mal que cen anos dure
Non hai mal que por ben non veña
Non hai maior desprezo que non facer aprecio
Non hai peor dificultade que a pouca vontade
O aforrar non é por moito traballar, senón por moito gañar e pouco gastar
O traballo e a economía é a mellor lotería
A necesidade fai mestres
Non hai mel sen fel
Non hai pega sen mancha negra
Fillo de gata, ratos mata
O día da voda deixade á noiva que se compoña
Non hai nubrado que dure un ano
Non hai ola tan fea que non tope a súa tapadeira
Non habería palabra mal dita se non fose mal entendida
Non hai pan sen afán
Non hai peor cuña que a da mesma madeira
Non hai peor cego que o que non quere ver
Non hai peor xordo que o que non quere oír
En tripa “vacía” non pode haber “alegría”
Non hai prazo que non se cumpra nin débeda que non se pague
Non hai vella fermosa nin moza fea
Reprende as vidas alleas co teu exemplo e non co teu entendemento
Nin marzo sen flores nin moza sen amores
Non se debe poñer o carro diante dos bois
Ninguén estenda a perna máis do que a saba dea
As aparencias enganan
¡O peor é do que queda!
Non lembres a forca na casa do aforcado
Non ten razón o que xunta a fariña co relón
Non digas «pillei o gato» mentres non o teñas no saco
Non hai regra sen excepción
Non hai rosas sen espiñas
Bo tesouro ten o que está de saúde ben
Non hai vida sen morte nin pracer sen pesar
Non a fagas e non a temas
Non mata a carga, senón a sobrecarga
Non mordas a man do que che dá de comer
Non ofende quen quere senón quen pode
Non (Nin) por moito madrugar amañece máis cedo
Non se acorda o señor cura de cando foi sancristán
Non se gaña o pan sen afán
Non se gañou Zamora nunha hora
Non é o mel para a boca do burro
Non se collen (as) troitas coas (con) bragas enxoitas
Soprar e sorber non se pode facer
Non se pode repenicar e andar na procesión
Sen escachar ovos non se fai tortilla
Non se pode agradar a todos
Non sexas forneira se tes a cabeza de manteiga
Non só de pan vive o home
Todos os días non son iguais
O que se alegra do mal do veciño xa lle vén o seu polo camiño
Non toda palabra quere resposta
Non se han dicir todas as verdades en todos os tempos e lugares
Non todo o monte é ourego
As cousas son como son e non como un quere que sexan
Meu gozo nun pozo
A novo rei, nova lei
Non deas consello a quen non cho pida
Ninguén diga ‘desta auga non beberei’
Nunca é tarde cando a dita é boa
Nunca falta un roto para un descosido
Nunca chove a gusto de todos
Nunca segundas partes foron boas
Obra empezada, medio rematada
Obra feita, venda agarda
Obras son amores
Carto a carto faise uo ducado
Non hai oficio bo nin malo que non dea de comer ao seu amo
Tres cousas tes que coidar: oír, ver e calar
Ollo por ollo, dente por dente
Ollos que non ven, corazón que non sente
Ollos verdes, duques e reis
Azoutar e dar no cu, todo é un
Ola que moito ferve, sazón perde
Ola sen sal, faite de conta que non tes xantar
Oracións de burro non chegan ao ceo
Outro virá que bo me fará
Ovella que berra, bocado que perde
Ovellas tolas: detrás dunha van todas
A mal dar, paciencia e barallar
A pai aforrador, fillo gastador
A cada cal gústalle máis o seu curral
Palabra e pedra solta non teñen volta
Palabras sen obras, guitarra sen cordas
Palabras e plumas, o vento as leva
Pan alleo caro costa
Pan con pan, comida de parvos
Pan para hoxe, fame para mañá
Non hai idade para o amor
Para o ruín traballador non hai ferramenta boa
A vellez ten mala cura
Para os desgraciados fíxose a forca
Para mostra, un botón
O que quere presumir ha sufrir
Crego, ¿por que non cantas? Crego, porque che non pagan
Todo ten remedio menos a morte
Parentes e trastos vellos, poucos e “lexos”
Pasar mala noite e parir filla
Paso a paso vaise lonxe
Falta confesada, medio perdoada
Rifan os ladróns e descóbrense os roubos
Rezar ao santo ata pasar o tranco
Peor é a recaída
Can ladrador, pouco mordedor
Envexa non teñas, se queres ter paz
Quen pesca un peixe, pescador é
Pedra movediza nunca musgo cría
Pensa o ladrón que todos son da súa condición
Pensa mal e acertarás
As alegrías non son para todos os días
¡Preitos teñas e os gañes!
A pobreza non é vileza
Pouco a pouco fía a vella o coupo
Pouco se gaña fiando, pero menos mirando
Poucos e mal avidos
Podente cabaleiro é don Diñeiro
Se un leva o seu xuízo ao consello, uns dirán branco e outros dirán negro
Por ben estar, moito se ha de andar
Non por dar unha esmola queda un pobre
Polo pan baila o can
Polo canto coñécese o paxaro
Polo fío sácase o novelo
Polo fume sábese onde hai lume
Quen quere a Xan quere o seu can
Por iso se vende a vaca, porque a un gústalle o peito e a outro a “espalda”
Por falar pouco, nada se perde
Pola boca morre o peixe
Quen dá o que ten, a pedir vén
Pola mostra coñécese o pano
Pola santa bícase a peaña
En Santos, a neve polos altos e en San Andrés, a neve polos pés
Polo mal veciño non desfagas o teu niño
Por moito trigo nunca é mal ano
Por San Brais, a cegoña verás
Polo San Brais, hora e media máis
Por ben facer, mal haber
Cando a formiga se quere perder, ás novas lle queren nacer
Polos seus froitos é como os coñeceredes
Por un cravo pérdese a ferradura
Por unha esmola non se baleira ningunha falchoca
Predica meu frade: por un oído me entra e por outro me sae
Por un can que matei, “matacáns” me chamaron e en “matacáns” quedei
Por un punto perdeu o demo o mundo
Quen porfía mata a caza
Preguntando vaise a Roma
Obra comezada xa está case acabada
Antes que prometas mira como has cumprir o que prometes
Ofrecer e non dar fai ao tolo alegrar
Pronto e ben non hai quen
Porco fiado berra todo o ano
A porta aberta, ao santo tenta
¿E despois…? Onde non hai vacas tamén aran os bois
Agárrome a este sacho, porque outro (mellor) non acho
Que non saiba a man dereita o que fai a esquerda
Querer é poder
Quen a boa árbore se acolle, boa sombra o cobre
O que a ferro mata, a ferro morre
Quen o seu can quere matar, achaque lle ha buscar
O que adiante non mira, atrás queda
Quen ao ceo cospe, na cara lle cae
Quen busca o perigo, nel topa a morte
Quen anda polo mar aprende a rezar
O que antes nace, antes pace
A grande subida trae a grande caída
Cada un di o seu parecer despois de beber
O que burro vai a Roma, burro vén á volta
Quen ben ama, tarde esquece
Quen ben ata, ben desata
Quen ben está non se mude
Quen quere a Bertrán quere o seu can
O que quere o mel ten que aguantar as aguilloadas
O que ben sementa ben colleita
Quen ben te quere farate chorar
O que busca encontra
Quen cala outorga
Quen leva présa, no bo camiño tropeza
O que canta, os seus males espanta
O que coma a carne que roia o óso
Quen vaca do rei come, a cen anos lle paga os ósos
O que come as duras mellor comerá as maduras
Dúas veces pon a mesa quen come e deixa
O que con pólvora se divirte, no corpo a sinte
O que de alleo se viste, na rúa o ispen
Quen con lobos anda, a ouvear aprende
O que con nenos se deita cagado se ergue
Quen con bois anda, a turrar aprende
O que dá o que ten antes de que morra merece que lle dean cunha cachiporra
Quen a can alleo dá pan perde o pan e perde o can
Quen dá logo dá dúas veces
O que de mozo non traballa, de vello dorme na palla
Quen de lonxe vén mente como quer
Quen os seus desagarima, nada aos alleos lles pida
O que debe e paga non debe nada
Quen deixa de ser amigo non o foi nunca
Nin por rodeo nin por atallo deixes o camiño de carro
O que baralla non parte, o que parte non dá
Quen di o que quere oe o que non quere
O que dúas lebres segue pode cazar unha e moitas veces ningunha
¡Ai, durmir, como me sabes! ¡queira Deus que non te me acabes!
Quen aceite mestura, as mans unta
O que en mentira é collido, cando di a verdade non é crido
Burro sexa quen a burro protexa
Ben burro é o que padece por culpas que outro merece
Quen en tempo foxe, con tempo acode
O mal que non ten cura é a loucura
Quen escoita, o seu mal oe
O que espera desespera
A quen pode esperar, todo lle chega a tempo e “vontá”
Quen está libre de culpa que tire a primeira pedra
O que a feo ama, fermoso lle parece
En débeda se mete quen fía ou promete
Quen foi a Sevilla perdeu a “silla”
O que foi cociñeiro antes que frade, o que pasa na cociña ben o sabe
Quen garda atopa
O costume de xogar e xurar é malo de deixar
Quen ten oficio ten beneficio
Quen fai o que pode fai o que debe
Quen fai un cesto fai un cento
Soñaba o cego que vía e soñaba o que quería
Quen fixo a lei fixo a trampa
¡Quen te viu e quen te ve!
Non armes o perigo e non perecerás nel
O que fóra vai casar, ou vai enganado ou vai enganar
Quen chega tarde nin oe misa nin come carne
Garda o pico e terás paz
Xusto é o mal que vén, se o busca quen o ten
Quen mal anda, mal acaba
Quen mala cama fai e nela se deita tena que aturar
Quen malas mañas ten no berce, tarde ou nunca as perde
Sementa malas obras e collerás a súa froita
Quen máis pon máis perde
Quen máis ten, máis quere
¡Moita fachenda e pouca facenda!
Quen moito abarca, pouco aperta
Quen moito dorme pouco aprende
Quen moito fala, moito erra
O que moito promete, nada dá
Quen moito se agacha, o cu amosa
A quen se muda múdalle a ventura
O que nace burro, burro morre
O que non saca a goteira terá que facer a casa enteira
O que para adiante non anda atrás se queda
Ara ben e con afán e collerás moito pan
O que non coxea ranquea
Si primeiro comes a galiña, despois tes que comer a sardiña
Quen non viu Sevilla non viu marabilla
O que non oe consello(s) non chega a vello
Cal te vexo, tal te teño
Quen non poida andar que corra
Non pode dar na besta e malla na albarda
Can ladrador que non ten forza ¡ai se se descoida!
Aprende a calar para que saibas ben falar
Gábate Xan, que se non te gabas non te gabarán
O que non se arrisca non pasa o mar
O que non se aventura non pasa o mar
Quen non sementa non colleita
Quen non te coñece que te merque
O que non ten cabeza ten que ter pés
O que non ten casa nin viña en calquera rueiro se aveciña
Nun gran perigo mellor é o irmán que o amigo
O que non ten padriño non se bautiza
Nada ten que perder quen nada ten de seu
A gata coa présa pare os fillos cegos
O que paga descansa
Quen paga manda
Quen pobreza ten, dos seus parentes fai desdén
Predicar en deserto, sermón perdido
Quen empresta a un amigo fai un inimigo
Na acea, primeiro moe o que primeiro chega
Quen pode o máis pode o menos
Quen pode e non quere, cando quere non pode
O que queira peixes que molle o cu
Quen ten oficio ten beneficio, que lle fai un bo servicio
Non se gaña o pan sen afán
Quen quita a ocasión quita o pecado
Quen ri de último ri mellor
O que rouba ao ladrón ten cen anos de perdón
Quen ruín é na súa terra, ruín é fóra dela
O que se escusa acusa
O que se pica, allos come
O que se acolle debaixo da folla, dúas veces se molla
Quen sementa ventos recolle tempestades
Sementa cedo e poda tardeiro
O que chega tarde, mal se aloxa
Quen tarde chegou, de pé quedou e non sentou
Quen che dá un óso non te quere ver morto
O que regala ben vende, se o que o recibe o entende
Quen ten medo do mar non embarque
Quen tempo ten e tempo espera, tempo é que o demo lle leva
O que bois ten ara cando quere
O que ten arte vai por todas partes
O que ten boca equivócase
Quen ten un bo veciño, ten un bo amigo
Para calquera dó, a paciencia é un remedio bo
Quen teña fillo varón, non lle chame a outro ‘ladrón’
O que ten ovellas ten pelexas
Quen ten un bo amigo téñase por rico
Boas son as miñas veciñas, pero fáltanme tres galiñas
Quen ten vergonza nin (non) come nin almorza
Quen todo o nega, todo o confesa
Quen todo o quere, todo o perde
Mans que tomades e non dades, ¿que esperades?
O que trasfega no que non entende lévalle os cartos Perete
Quen rouba na fame tamén rouba na fartura
Quen logo subiu máis axiña caiu
O rato que só sabe dun burato axiña o apaña o gato
Rectificar é de sabios
Non hai refrán vello que non sexa verdadeiro
Rico é o que non debe nada a ninguén
Rifan as comadres e dinse as verdades
Fanas os porcos e páganas os bacoriños
O rei, cando roga, manda
Sabio é quen pouco fala e moito cala
Leva o teu ao mercado: uns diranche “bo” e outros diranche “malo”
Saín á rúa e avergonceime, entrei na miña casa e remedieime e consoleime
Saír de Guatemala e entrar en Guatapeor
Sandan as coiteladas e non as malas palabras
Santa Rita, Rita, o que se dá non se quita
Sarna con gusto non pica
Dise o pecado e non o pecador
Os cachos sempre han de imitar ás olas
Cando está seca a garganta, non chía nin canta
Segredo de dous sábeo Deus; segredo de tres sábeo quen quer
No San Xoán segar o pan
Setembro, ou leva as pontes ou seca as fontes
O que queira tomar vinganza do seu veciño póñalle a vida en diñeiro e en pan cocido
A auga non empobrece nin envellece
Se ben me queres, trátame como debes
O amor dos burros entra a couces e a dentadas
Se o ceo cae, debaixo nos colle
Se o grande fose valente, e o pequeno paciente, e o vermello leal, todo o mundo sería igual
Porque van á feira os parvos, véndese o torto e o malo
Se o neno se pon a chorar, acáleo súa nai
Por Santos, sacha a horta e capa o rancho
O ben facer gaña amigos e o dicir mal, inimigos
Fai barato e venderás por catro
Se a envexa fora tiña, moitos tiñosos habería
Se o santo non vén a un, hai que ir un ao santo
Se a pílula ben soupese, non a dorasen por fóra
Cando non fai vento, non fai mal tempo
Se non podes co teu inimigo, únete a el
A quen non quere o caldo, taza e media
Mellor é verse envexado que verse aquelado
Se queres aprender a rezar, entra no mar
Polo Santiago, seméntase o nabo
O que quere o mel ten que aguantar as aguilloadas
O que quere a col quere as follas do seu arredor
Se queres que te siga o can, dálle pan
Se queres ser ben servido, sérvete ti correndiño
Se queres vivir ben, leva en todo un ten con ten
Se queres vivir en paz, canto ves non xulgarás
Se queres vivir san, faite vello cedo
Se a muller che manda tirar do tellado embaixo, procura que esté baixo
Nunca choveu que non escampase
A corda creba sempre polo máis delgado
¡Sempre falan os máis cagados!
Senta no teu lugar: ninguén te mandará levantar
Chirlo merlo busca de verán para comer no inverno
Non pode voar o que non ten ás
Na casa onde non hai pan non pode haber paz
Sobre gustos non hai nada escrito
Enriba dun ovo pon unha galiña
Sol de inverno sae tarde e ponse cedo
Sol de marzo fire como mazo
Sol que moito madruga, pouco dura
Só se vive unha vez
Soñaba o cego que vía e soñaba o que quería
Soprar e sorber non se pode facer
Sogra e nora e can e gato non comen ben nun mesmo prato
Tempo trae tempo
Con paciencia e con calar ben te podes gobernar
Tal amo, tal criado
Tal para cal
Morre o mozo e queda o vello
Escaravellou o galo e atopou o coitelo que ha de matalo
Tanta pena ten o que lle deu o fungueirazo coma o que meteu o roubo no saco
Tanto lles quere o demo aos fillos que lles arrinca os ollos
Tanto tes, tanto vales
Tanto vai o cántaro á fonte que ao final rompe
Un ollo no prato e outro no gato
Tirar a pedra e esconder a man
Tempo ao tempo
Todo chega e todo pasa, anque un non saia da casa
O novo agrada e o vello enfada
O amor todo o pode
Todo se pega menos a bonitura
Cada medalla ten as súas dúas caras
Todos os camiños van a Roma
Todos somos fillos de Adán e Eva: só a vida nos diferencia
Enriba de cornos, paus
Despois da tempestade vén a calma
Non levarán por ben o burro á auga, se el non ten gana
Barriga quente e pé “dormente”
En tripa “vacía” non pode haber “alegría”
Triste é a casa onde a galiña canta e o galo cala
Garda o segredo no teu seo, non o metas no alleo
Como creas esta, logo che meten outra
O que non axuda non merece axuda
Un cravo saca outro cravo
Un gran non fai celeiro, pero axuda ao compañeiro
Un médico cura, dous dubidan, tres morte segura
Un pai para cen fillos e non cen fillos para un pai
Tras dun preito vén cento
Un erro calquera o ten
Agulla en palleiro mala é de atopar
Unha boa capa todo o tapa
Non é o mesmo predicar que dar trigo
Unha andoriña non fai verán
Unha imaxe vale máis que mil palabras
Unha man lava a outra e as dúas lavan a cara
Unha mazá cada día, de médico aforraríate
Unha ovella sarnosa infesta todo o rabaño
Unha parede branca serve ao tolo de carta
O que me engana unha vez, que o leve o demo; se me engana dúas, que nos leve aos dous; se me engana tres, que me leve a
min só
Unha vez casarás e moitas te arrepentirás
Uns erguen a caza e outros mátana
Pensa unha cousa o borracho e outra o taberneiro
Un é ningún, todo é un
Uns tenden as redes e outros collen os peixes
Uns sementan e outros segan
Uns nacen deitados e outros nacen de pé
Uns polos outros, a casa sen varrer
Uns nacen para santos e outros para pés de bancos
Uns todo e outros nada
Uns levan a fama e outros cardan a la
O uso fai mestres
Uvas con queixo saben a beixo
Vanse os amores e quedan as dores
Vaise o ben ao ben como as abellas ao mel
Vemos a palla no ollo doutro e non vemos a viga no noso
Vida sen amigos, morte sen “testigos”
Vello xa é Pedro para ser cabreiro
Vento, riqueza e ventura non son cousa segura
Vinagre e mel saben mal e fan ben
O viño pola cor e o pan polo sabor
Viste unha vasoira e terás señora
Vísteme a modo que teño présa
Viva a galiña coa súa pebida
Pecado calado é medio perdoado
Tras do traballo vén o descanso
¡Zapateiro aos teus zapatos!
Pola miña porta pasarás e a vida penarás
Dálle a un o pé e collerache a man
A engurra é bela
O que non levan os ladróns aparece nos rincóns
Ao máis escuro amence Deus
Onde manda o corazón, a cabeza ten pouco que dicir
A muller do César non só ten que ser honrada senón tamén parecelo
De cuñado nunca esperes bocado
A carne sobre o óso reloce como un espello
Para calquera doenza, o remedio é a paciencia
O miserable e o pobre págano dobre
Polo San Matías igualan as noites e os días
Toda nube negra ten a súa beira de prata
Sol de febreiro non dura un día enteiro
O que dá o que ten non se lle pode pedir máis
A realidade supera a ficción
O que sempre mente nunca engana
Coa verdade chégase a todas partes
Renovarse ou morrer
A quen non debo non (lle) temo

TEMAS TRATADOS

Refranes

TEMAS TRATADOS

MÁS ANÉCDOTAS

CATEGORÍAS

POR AÑOS